Nobel Hoà Bình 2010, hoà bình và chiến tranh

Ngày 8/10/2010, ngay sau khi Uỷ ban Hoà bình công bố tên người sẽ được trao giải năm nay, thì chiến tranh đã nổ ra. Trung Quốc vô cùng tức giận và thẳng thừng công kích quyết định của Uỷ ban này. Thật ra thì cuộc chiến đã bắt đầu từ nhiều tháng trước đó. Từ tháng hai, một phát ngôn viên của Bộ ngoại Trung Quốc, bà Khương Du, đã nói rằng, sẽ “hoàn toàn sai lầm” nếu “một người như thế” được giải Nobel hoà bình. Trung Quốc dùng mọi cách, từ thuyết phục đến đe doạ, nhắm đến không những Uỷ ban Hoà bình mà cả đến các quốc gia nhằm tẩy chay giải Nobel hoà bình năm nay. Như thế giải Nobel hoà bình năm nay đã là nguyên nhân và khởi đầu cho một cuộc chiến trên nhiều mặt trận.

Phản ứng của Trung Quốc

Trước hết, Trung Quốc triệu tập đại sứ Nauy tại Bắc Kinh đến để phản đối, và tuyên bố việc trao giải đã vi phạm các ý nghĩa của giải thưởng và có thể tổn hại đến quan hệ song phương giữa Na Uy và Trung Quốc. Không chỉ đe doạ, từ ngày 8/10, Trung Quốc đã huỷ bỏ nhiều cuộc gặp gỡ cấp bộ trưởng, những hoạt động văn hoá và những thoả ước mậu dịch với Nauy để phản đối việc trao giải này.

Đây là lần đầu tiên trong lịch sử giải Nobel hoà bình, một quốc gia, Trung Quốc, can thiệp trực tiếp với các quốc gia khác để thuyết phục họ không đến tham dự buổi lễ trao giải. Đại sứ quán Trung Quốc tại Oslo, Nauy đã gởi công văn đến tất cả đại diện ngoại giao có mặt tại Nauy, để lưu ý đến những “hậu quả” nếu tham dự buổi lễ trao giải này.

Bà Khương Du, phát ngôn viên của Bộ ngoại giao Trung Quốc cay cú nói rằng “Những người ở Ủy ban Nobel đang dàn dựng một màn rối ren chống lại Trung Quốc” và “hơn 100 quốc gia và tổ chức quốc tế đã bày tỏ sự ủng hộ công khai đối với lập trường của Trung Quốc chống lại giải Nobel hòa bình năm nay”

Với tầm ảnh hưởng hiện tại của Trung Quốc, đặc biệt về mặt kinh tế, sự đe doạ của Trung Quốc không phải là không có tác dụng. Ba ngày trước lễ trao giải, có 19 trên 65 đại sứ quán được mời nói sẽ không đến buổi lễ trọng đại này.

Trong ngày lễ trao giải, tại Trung Quốc, (10/12) hệ thống truyền hình trực tiếp của Mỹ CNN, của Anh BBC và của Pháp TV5, chỉ hiện lên duy một màu đen chết chóc!

Trong một động thái khác, ngày 9/12, một ngày trước ngày trao giải Nobel hoà bình tại Oslo, Trung Quốc đã trao giải hoà bình Khổng Tử (theo Reuters dẫn thông cáo của ban tổ chức nói giải hoà bình đầu tiên của Trung Quốc, vốn lập ra nhằm “đáp trả Nobel hoà bình 2010”), trị giá 100 nghìn nhân dân tệ (tương đương 15 nghìn đô la mỹ), cho ông Liên Chiến, cựu phó tổng thống Đài loan, “vì đóng góp của ông cho hoà bình giữa hai bờ eo biển Đài loan”. Tuy nhiên theo hãng tin AP, chính  văn phòng của ông Liên Chiến tại Đài Bắc nói ông không hề biết về giải thưởng này và cũng không muốn tới Bắc Kinh để nhận. Cuối cùng giải Khổng Tử đã được trao tượng trưng cho một bé gái!

Lý do phản ứng của Trung Quốc

Ông Lưu Hiểu Ba, 54 tuổi, đang ngồi tù ở Trung Quốc, bị Trung quốc kết án 11 năm tù vì tội “kích động lật đổ chính phủ”. Ông Lưu chịu án 11 năm tù vì đã soạn thảo Hiến chương 08, (công bố vào dịp kỉ niệm 60 năm Tuyên Ngôn Nhân Quyền Liên Hiệp Quốc), kêu gọi dân chủ đa đảng và tôn trọng nhân quyền ở Trung Quốc. Ông đã tham gia các cuộc biểu tình bị đàn áp đẫm máu tại Thiên An Môn năm 1989.

Trung quốc luôn coi ông Lưu Hiểu Ba là “tên tội phạm” và do đó xem việc trao giải Nobel hoà bình cho ông Lưu là “can thiệp vào hệ thống luật pháp của Trung Quốc”, và khẳng định “Trung Quốc sẽ không thay đổi vì sự can thiệp của một số thằng hề”.

Một khi đã coi mình là nắm trọn chân lí, cho mình là đúng, cho mình quyền quyết định đâu là sự thật, thì tất cả tiếng nói đối lập đều bị quy kết  là “chống đối”, là “âm mưu lật đổ” là điều tất yếu. Ông Lưu dám đụng đến quyền độc tôn lãnh của Đảng, đụng đến quyền lợi của tổ chức này, khi kêu gọi đa đảng, dám nói khác những “chân lí” đã được Đảng tuyên truyền, thì việc ông bị bắt, bị kết án cũng là điều tất yếu. Và như thế, việc Trung Quốc phản đối Uỷ ban hoà bình trao giải cho ông Lưu, tuy trơ trẽn, nhưng là điều thật dễ hiểu.

Phản ứng của thế giới

Trước thái độ phản ứng gay gắt của Trung Quốc, thế giới đã bày tỏ quan điểm của mình. Ngoài một số quốc gia có liên hệ “đặc biệt” hoặc e ngại Trung Quốc đã hưởng ứng lời kêu gọi không đến lễ trao giải, còn hầu hết đều ủng hộ quyết định của Uỷ ban hoà bình và đã đến dự lễ trao giải này vào ngày 10/12 tại Oslo, Nauy. Đáng chú ý nhất là trường hợp cộng hoà Séc và Uraina, trước đó đã tuyên bố không đến dự, nhưng cuối cùng đã thay đổi thái độ và đến dự vào giờ chót.

Trong 1.000 khách mời đến Oslo có đại diện cao nhất của nước Na Uy đăng cai trao giải Nobel là vợ chồng vua Harald V. và hoàng hậu Sonja ngồi chủ tọa giữa đại sảnh. Từ Hoa Kỳ người có quyền lực đứng thứ ba của Mỹ, Chủ tịch Hạ viện Mỹ bà Nancy Pelosi được tháp tùng bởi Đại sứ Mỹ Barry White. Hầu như toàn khối Liên Hiệp Âu Châu bao gồm đại diện và đại sứ có mặt trong buổi trao giải thưởng.

Trước đó, Tổng thống Mỹ Barack Obama đã kêu gọi Trung Quốc thả ông Lưu Hiểu Ba ngay lập tức và nói thêm rằng : “Trong 30 năm qua, Trung Quốc đã có những phát triển mạnh mẽ trong cải cách kinh tế, kéo hàng trăm triệu người ra khỏi nghèo đói. Tuy nhiên, giải thưởng này nhắc nhở chúng ta rằng cải cách chính trị vẫn chưa theo kịp và rằng quyền con người cơ bản của mỗi người đều phải được tôn trọng”.

Thông cáo của Quỹ Nobel ghi rõ Lưu Hiểu Ba được trao Nobel hòa bình vì “cuộc đấu tranh trường kỳ bất bạo động vì quyền con người”.

Tổng thư ký Liên Hợp Quốc Ban Ki-moon cho rằng giải thưởng dành cho Lưu Hiểu Ba là “sự công nhận rằng thế giới ngày càng đồng thuận trong việc cải thiện quyền con người”.

Phát ngôn viên của chính phủ Đức Steffen Seibert tuyên bố Trung Quốc nên thả Lưu Hiểu Ba để ông ta có thể tham gia lễ nhận giải. Bộ trưởng Ngoại giao Pháp Bernard Kouchner cũng hoan nghênh giải thưởng và cũng kêu gọi Trung Quốc thả ông Lưu.

Ý nghĩa của Nobel hoà bình

Theo nguyện vọng ghi trong di chúc của Alfred Nobel, giải Nobel hoà bình nên được trao “cho người đã có đóng góp to lớn trong việc đẩy mạnh tình đoàn kết giữa các quốc gia, trong việc giải trừ hoặc hạn chế các lực lượng vũ trang và trong việc tổ chức hay xúc tiến các hội nghị hoà bình”. Tuy nhiên quan niệm “hoà bình” được hiểu khá rộng. Các giải Nobel hòa bình trong 5 năm gần đây phản ánh các khía cạnh khác nhau của định nghĩa “hòa bình”.

Năm 2009, Tổng thống Mỹ Barack Obama, được trao giải, chỉ 9 tháng sau khi nhậm chức. Điều này làm dấy lên những cuộc tranh luận gay gắt. Phe ủng hộ cho rằng giải thưởng cho Obama là xứng đáng và sẽ cổ vũ ông trên con đường hành động vì một thế giới phi hạt nhân. Phe phản đối lập luận rằng giải Nobel là để dành cho những người đạt được thành tựu cụ thể sau một quá trình. Ngoài ra, việc ông là tổng thống của một quốc gia đang tiến hành hai cuộc chiến tranh cũng khiến những người hoài nghi đánh giá là giải chưa xứng đáng.

Năm 2008, Martti Ahtisaari, cựu tổng thống Phần Lan, đặc sứ của Liên Hợp Quốc được nhận giải vì vai trò làm trung gian hòa giải cho các cuộc xung đột Namibia, Aceh, Kosovo và Iraq.

Năm 2007, cựu phó tổng thống Mỹ Al Gore được vinh danh cho các thành tích trong việc chống lại biến đổi khí hậu toàn cầu.

Năm 2006, Muhammad Yunus, người Bangladesh nhận giải Nobel Hòa bình vì “những nỗ lực phát triển kinh tế xã hội cho người nghèo”. Ông đã lập ngân hàng Grameen giúp người nghèo các khoản vay 50-100 USD mà không cần thế chấp. Ông cũng nổi tiếng với câu nói “sẽ đem đói nghèo vào viện bảo tàng”.

Năm 2005, giải thường này được trao cho Cơ quan năng lượng nguyên tử Quốc tế IAEA và người đứng đầu cơ quan này, Giám đốc Mohamed El Baradei vì đã góp phần “ngăn chặn việc đưa các năng lượng nguyên tử hạt nhân vào sử dụng trong mục đích chiến tranh, đảm bảo các năng lượng nguyên tử chỉ được sử dụng với sứ mạng hòa bình và có độ an toàn cao”.

Chính cách hiểu thế nào là “hoà bình” đã là một trong những nguyên nhân làm Trung Quốc cay cú và phản ứng quyết liệt, dẫn đến bất đồng, chia rẽ và thậm chí “chiến tranh” giữa Trung Quốc và cộng đồng quốc tế. Trung Quốc cứ bám sát nghĩa đen theo tờ di chúc của Alfred Nobel, do đó cho rằng trao giải cho ông Lưu “là một sự sỉ nhục đối với chính giải thưởng” và “đang dàn dựng một màn rối ren chống lại Trung Quốc”

Trong khi Thông cáo của Quỹ Nobel ghi rõ rằng, Lưu Hiểu Ba được trao Nobel hòa bình vì “cuộc đấu tranh trường kỳ bất bạo động vì quyền con người ở Trung Quốc”. Trong buổi lễ, diễn viên điện ảnh Liv Ullmann đọc lại tuyên bố mà ông Lưu đã đọc trước toà tháng 12/2009 : “Không ai có thể dập tắt ngọn lửa tranh đấu cho tự do. Với nỗ lực của mọi người, hy vọng cuối cùng Trung Quốc sẽ trở thành quốc gia pháp trị, nơi nhân quyền được tôn trọng”. Ông Jagland, chủ tịch Uỷ ban hoà bình khẳng định rằng : “Đây không phải là hành động phản đối, đây là tín hiệu cho Trung Quốc thấy rằng trong tương lai, phát triển kinh tế phải đi đôi với cải cách chính trị, hậu thuẫn những người tranh đấu cho nhân quyền. […] Giải Nobel hoà bình thuộc về giá trị nhân quyền phổ quát, không phải là tiêu chuẩn của Tây Phương”.

Như vậy hoà bình không phải là một khái niệm hay một thực tại sẵn có. Nó phải được xây dựng, được thanh luyện và thử thách. Nhiều khi phải chấp nhận chia rẽ, đấu tranh, kể cả chiến tranh để có hoà bình. Hình dáng chiếc ghế màu xanh để trống ở Oslo nhìn rất bình thường như những chiếc ghế khác vẫn có 4 chân, 2 chỗ dựa tay và một chỗ dựa lưng, nhưng hôm nay chiếc ghế này chuyển tải cho thế giới một sức nặng vô biên về quyền tự do con người, quyền đấu tranh ngôn luận cho dân tộc được thăng tiến.

Manga