Ý nghĩa đời tu
Có lẽ điều
liên tưởng đầu tiên của những người ngoài đời về các vị đi tu là những người
không lập gia đình, những người sống độc thân. Tuy nhiên, liên tưởng này không
phải ai cũng hiểu được một cách thấu đáo, đặc biệt những người không phải là
Kitô giáo. Chính vì nhẽ đó, mà có những người không phải Kitô giáo, khi gặp các
vị linh mục, tu sĩ, thường hỏi: vậy đi tu có được lấy vợ không? Hoặc có kẻ
không biết ác ý hay vô tình không biết còn hỏi: vậy đi tu có lấy được các soeur
không! Thật là quá đáng và quá đáng!
Vậy đi tu
là gì? Và tại sao đi tu lại phải sống độc thân? Nhiều người trả lời rằng, đó là
dựa theo những lời khuyên của Tin mừng, dựa vào những đặc tính đã có từ lâu
trong lịch sử. Chọn đời sống độc thân là vì tình yêu củ Đức Kitô. Trước tiên,
có lẽ khỏi nói, từ bậc cao nhất đến hàng rốt chót, cũng biết đi tu là dâng mình
cho Chúa. Nói như vậy cũng đúng nhưng xem ra chưa đủ. Ngắn gọn đó nhưng chưa
mang tính chiến đấu cao. Bởi vì nếu như vậy sẽ có kẻ vặn lại ai cũng có thể
dâng mình cho Chúa “mà lị”. Họ sẽ phùng mang trợn mắt, nói văng cả nước miếng
mà thuyết cho chúng ta rằng: một mức độ nào đó, bất cứ ai khi lãnh nhận bí tích
Thanh tẩy cũng được xem là dâng mình cho Chúa rồi. Điều này là bởi vì, nhờ tác
động mầu nhiệm và thầm kín của Chúa Thánh Thần, qua lời cam kết từ bỏ ma quỷ và
mọi sự quyến rũ, thụ nhân chịu phép Thanh tẩy đã được thánh hiến cách riêng cho
Chúa. Với lập luận cứng như “đinh đóng cọc” này, họ sẽ cho rằng cần cóc gì phải
đi tu nữa, dĩ nhiên và ngang nhiên là không cần đến việc sống độc thân. Cho nên
họ việc lập gia đình và sống đúng vai trò của con người và
người con của Chúa là dâng mình cho Chúa cách trọn vẹn. Được lợi cả hai: vừa được
cả đời này (vợ đẹp con ngoan) lẫn đời sau.
Điều này
hoàn toàn đúng, không sai một chút nào. Nhưng còn một sự thánh hiến thứ hai
dành đặc biệt cho một số người mà được Chúa tuyển chọn cách riêng. Thánh hiến
trong bậc tu trì. Cuộc thánh hiến này làm cho họ thuộc về Chúa một cách quyết
liệt hơn. Thật vậy, trong khi lời hứa của phép Thanh tẩy nhằm từ bỏ ma quỷ và
quyến rũ của nó, thì lời khấn hứa của các tu sĩ trong dòng tuyên bố mình thuộc
về Chúa cũng như tuyên bố công khai Chúa là chủ nhân tuyệt đối đời mình. Qua ba
lời khấn, tu sĩ sẽ bằng lòng một cách tự nguyện từ bỏ chiếm hữu và sử dụng tài
sản, giữ luật độc thân và khước từ mọi nhục cảm và tùy thuộc vào bề trên dòng.
Nếu qua chịu phép Thanh tẩy ghi dấu ấn đặc biệt trên thụ nhân để làm họ thành
dân riêng của Chúa, lời khấn dòng cũng phân hạng cho tu sĩ, biến họ thành những
người được thánh hiến trong Hội thánh. Con đường này thật thánh thiện nhưng những
người đi trên con đường này có thực sự thánh thiện lại là một chuyện khác. Họ
tuy được thánh hiến đặc biệt nhưng vẫn là những con người với những bất toàn của
phận người và sống giữa những người đời trong cuộc đời trần thế. Ở trong đời mà
lại không thuộc về đời. Theo như nhà thần học Congar nói về đời tu trong thời đại
mới: “ở đời mà lại ít thuộc về đời”.
Để hiểu rõ
hơn chúng ta đọc đoạn văn sau đây: “Do
phép rửa, tín hữu chết cho tội lỗi và được hiến dâng cho Chúa, Nhưng muốn lãnh
nhận ơn ích dồi dào, họ phải dùng lời tuyên hứa trong Hội thánh mà thực thi các
lời khuyên của Tin Mừng để gỡ mình ra khỏi những ràng buộc, ngăn trở có thể làm
cho họ chậm bước trên đường mến yêu thờ phượng Chúa cách hoàn hảo. Nhờ những lời
khấn này, họ hiến thân phục vụ Chúa cách mật thiết hơn. Sự dâng hiến này càng
trở nên hoàn hảo khi càng được lời khấn bảo đảm.” (LG 51)
Như vậy,
qua đây chúng ta thấy sự hiến thân trong bậc tu trì và khi chịu bí tích Thanh tẩy
cũng là một. Tuy nhiên, hình thức hiến thân trong bậc tu trì thì theo con đường
chặt chẽ hơn để đi tới Chúa. Một trong ba yếu tố giúp cho việc theo Chúa chặt
chẽ hơn là sống độc thân. Lý do có thể là các tu sĩ hoàn toàn tự do muốn hiến
thân trực tiếp cho việc phục vụ và phụng thờ Thiên Chúa.
Tình bạn và tình yêu
Việc nói tới
tình bạn và tình yêu trong đời tu hay cụ thể hơn là trong đời sống độc thân xem
ra hơi khó và phức tạp. Thật vậy, cũng chính vì tình bạn và và tình yêu trong đời
sống độc thân mà đã khiến bao nhiêu người “trần ai khoai củ” mới vượt qua được
để đứng vững trong đời tu. Cũng chính vì tình bạn và tình yêu trong đời sống độc
thân mà khiến bao nhiêu tu sĩ không muốn tu hoặc không tu được nữa. Tuy nhiên,
thiết nghĩ và dám chắc chắn rằng với những người sống đời sống độc thân trong bậc
tu trì một cách trọn vẹn thì vẫn có thể có những tình bạn, tình thân và thậm
chí tình yêu một cách tốt đẹp và đáng được trân trọng. Cho nên việc quan trọng
và thiết yếu là có một thái độ và giữ mối quan hệ như thế nào cho phù hợp về
tình bạn và tình yêu trong đời tu. Như đã nói ở trên, một trong những điều liên
tưởng đầu tiên mà cũng gây tò mò cho bao người, về những người tu sĩ là không lập
gia đình, sống đời sống độc thân. Độc thân nhưng không có nghĩa là đơn độc. Độc
thân nhưng không phải là sống một mình. Người ta thường hát “không ai là một
hòn”. Đúng vậy, con người là sống vì, sống cho và sống với mọi người. Đời tu,
cũng vậy, cần phải sống vì, sống cho và sống với mọi người. Chính vì lẽ đó, những
người tu sĩ cũng cần có tình bạn, thậm chí cả tình yêu trong đời sống độc thân.
Cái quan trọng là khái niệm và biên độ của tình yêu và tình bạn của những người
tu sĩ tới đâu là đủ. Có những tu sĩ, đặc biệt là các soeur, rất ư là “nhát đòn”
trong khái niệm về tình bạn và tình yêu trong đời tu. Thật vậy, một số người vẫn
nghĩ rằng hễ có một tình bạn hơi sâu xa một chút là đã vi phạm lời khấn khiết tịnh
rồi. Theo họ việc trao hiến con tim cho Chúa thì cho đến chết chỉ một mình họ
biết con tim đó, ngoài Chúa ra. Thái độ của những người theo lập trường này là
sợ gắn bó với ai, sợ gắn bó để có một tình bạn, e dè đón nhận những cách bày tỏ
tình thân một cách trong sáng, không hàm hồ. Đó cũng là thánh thiện, là một tu
sĩ thánh thiện nhưng không vui. Một tu sĩ buồn là một tu sĩ đáng buồn! Một tu sĩ đích thực
là cần phải hội đủ hai điều kiện: đi tìm Chúa và đem Chúa đến cho mọi người.
Như vậy, người tu sĩ là những người đầu tiên giới thiệu Chúa cho những người
khác. Họ là những người đầu tiên tình nguyện đón nhận và giới thiệu tình yêu
Thiên Chúa. Giới thiệu một Thiên Chúa yêu thương trong sự thân ái, thiện cảm và
vui vẻ. Có thể nói sứ mạng của người tu sĩ gieo rắc thiện cảm và niềm vui, sau
đó gặt hái về trong tâm tình của những tâm hồn biết yêu và được yêu.
Trái lại với thái độ “nhát đòn” là thái độ quá “lì đòn”
trong tình bạn và tình yêu trong đời sống độc thân. Quan niệm này có thể là do
không biết hoặc chưa ý thức đủ về ý nghĩa của đời sống độc thân và những mối
nguy hại của tình bạn và tình yêu trong đời sống dâng hiến. Tuy người tu sĩ sống
đời sống độc thân nhưng, nhìn vào thực tế, chúng ta thấy có một số tu sĩ không
đơn độc. Họ có rất nhiều con linh thiêng, cả những người ngoài đời lẫn những
người trong nhà tu. Không phải nói quá, nhưng có những cha, thầy đi đâu cũng có
những người con, cháu, anh, chị, em… kết nghĩa, tinh thần. Cũng vậy, có những
souer gặp đâu cũng kêu bố, ông nội,… mà nếu tính đời linh tông đôi khi bắn đại
bác cả ngày cũng chưa tới! Âu cũng là con người với những thu hút lẫn nhau và
khác dấu hút mạnh hơn. Một thực tế, nếu chúng ta để ý, hình như các cha thầy có
nhiều ông nội, ông ngoại,… linh tông, nhưng các soeur thì chỉ có ông nội, bố chứ
không có ông bà ngoại, mẹ linh tông! Với nhiều tình thân trong mối dây linh
tông như vậy sẽ khó mà có được tình bạn và tình yêu trong sáng trong đời sống
dâng hiến. Dẫu biết rằng, họ luôn ý thức đó là linh thiêng, nhưng với một người
đã thưa với Chúa “con chỉ muốn yêu mình Ngài thôi” mà lại có quá nhiều mối tình
thân như vậy thì sao có thể còn chỗ cho tình yêu của Thiên Chúa triển nở nơi
mình? Thay vào đó là những “tình bạn đặc biệt’, những “linh tông bí mật”. Chính
những mối tình thân quá khép kín và đặc biệt này gây ra những dị nghị và cản trở
cho việc phát triển trong cộng đoàn tu trì của họ. Kết quả là không ít những tu
sĩ rơi vào tình trạng “khởi sự nhờ Thần
khí, nhưng kết thúc bằng xác thịt”. Thế mới có chuyện kể rằng: người mẹ,
trước kia cũng là người đã từng đi tu, thấy con gái mình có mối quan hệ rất
thân thiết với một ông thầy. Đi đâu ông thầy và cô con gái cũng đi chung. Thấy
điều bất ổn như vậy, với kinh nghiệm của mình đã từng trải qua, bà mẹ nói với
con gái: “Con nên cẩn thận và ý tứ trong
việc tiếp xúc với ông thầy nhé!” Cô con gái đáp: “Mẹ cứ an tâm đi, chúng con là anh em kết nghĩa mà lị”. Bà mẹ nói: “Tiên sư bố mày, hồi xưa tao cũng vì anh em kết
nghĩa nên giờ tao mới khổ như vậy nè!”.
Tình bạn và thậm chí tình yêu trong đời sống dâng hiến là
không thể không có. Vì dù sao Thiên Chúa vẫn là Thiên Chúa và đôi khi Người có
vẻ như ở xa chúng ta quá… Cho nên việc có những mối tình thân của những người
tu sĩ là hết sức cần thiết và bình thường. Một người bạn thân có thể là một người,
khác phái hay cùng phái, đang làm chung với ta hay ta thường gặp thường xuyên.
Một người bạn thân có thể là một người mà ta cảm thấy có điều gì ràng buộc, dù
không biết tại sao, vì có một thiện cảm trong sáng sâu sắc mà khó có thể phai nhòa
được. Cho dù có xa cách, người đó vẫn là một điều gì đó thật quý báu với ta. Thật
vậy, Thiên Chúa luôn muốn những người tận hiến cho Người, nếu cần, vẫn có thể
tìm cho mình một người bạn nào đó để đem lại một tình yêu vô hình thành hữu
hình.
…một quả tim
bằng thịt
“Ta sẽ ban cho chúng một trái tim và đặt thần
khí mới vào lòng chúng. Ta sẽ lấy khỏi mình chúng trái tim chai đá và ban cho
chúng một trái tim bằng thịt” (Ed 11, 19).
Thật vậy,
Thiên Chúa đã gỡ bỏ con người quả tim gỗ đá và thay vào một quả tim bằng thịt,
có lẽ Người cũng muốn con người biết yêu như Người, như người đã yêu Con của
Người, bằng một quả tim nhân loại, một quả tim biết rung động và đau đớn. Cho
nên, nếu lý tưởng của sự độc thân là vô cảm thì có lẽ đó không phải là sự độc
thân của Kitô giáo. Vì thế, khó khăn của con đường độc thân là chúng ta vẫn phải
có một trái tim thật cởi mở, có thể yêu thương một cách trong sáng không hàm hồ.
Tuy nhiên, không phải ai cũng có thể bước vào con đường này một cách trong sáng
và tốt đẹp. Nếu không đủ khôn ngoan, sáng suốt và khéo léo thì những mối quan hệ
này sẽ gây ra thất vọng và có thể đưa tới ngõ cụt. Dĩ nhiên một tình bạn trong
sáng trong đời sống độc thân là một điều người tu sĩ nào cũng mong muốn có.
Nhưng điều nên nhớ là làm sao cho tình bạn triển nở trong sự tự do hoàn toàn giữa
người này với người kia. Tránh đi những tình bạn quá nghiêng về cảm giác, từ đó
dễ dành chỗ quá lớn cho nhu cầu cần đến nhau và những khát vọng. Là một con người
với những nhu cầu bình thường, nếu đôi khi xác thịt bị những khát vọng dày vò,
thì đó là chuyện bình thường, nhưng lúc đó không được phép nhượng bộ hay trì
hoãn. Tình bạn chân thật trong đời sống độc thân có thể trao nhau với tất cả sự
sáng suốt, không có hậu ý để minh chứng cho sự kết hợp vô hình giữa Người với
những kẻ được Người yêu thương. Một sự kết hợp như vậy được thực hiện với sự
liên kết của Thiên Chúa, giữa ta với Người. Cũng nhờ đó, tình bạn chân thật
trong đời sống dâng hiến sẽ tìm thấy Chúa ở nơi sâu xa tới mức không có gì có
thể cản trở tình yêu của họ đối với Thiên Chúa được.
Tạm kết
Nếu đặt câu hỏi
tại sao có những tu sĩ nam nữ từ
khước hôn nhân? Câu trả lời, với những người Kitô giáo, là “Vì Người, vì Đức
Kitô”. Làm sao có được chuyện ấy? Có hay không cũng vẫn không quan trọng nhưng
đó vẫn là sự thật. Tuy nhiên, những người ngoài cuộc vẫn tò mò và đôi khi cảm
thấy thương tiếc cho những người tu sĩ vì không có người yêu bên cạnh. Nhưng những
người tu sĩ có thể nói như thánh Gioan rằng: tôi đã tin vào tình yêu của bạn thì bạn hãy tin rằng cả tôi nữa, tôi
cũng biết thế nào là tình yêu chứ. Chính vì tình yêu vào Đức Kitô mà người
phụ nữ khước từ anh thanh niên hấp dẫn, cương nghị và nồng nàn. Cũng chính vì
tình yêu vào Đức Kitô mà chàng thanh niên từ khước cô thiếu nữ đang yêu, thông
minh, hiền hòa và dễ thương. Tất cả vì tình yêu và để phục vụ và phụng vụ Thiên
Chúa mà những người tu sĩ đã chọn đời sống độc thân.
Tuy nhiên, độc thân không bao hàm là có
một lối sống đơn độc lẻ loi. Họ vẫn có những nhu cầu tình cảm, chia sẻ tình cảm
của mình cho người khác và ngược lại. Đó là tình bạn trong đời sống độc thân. Một
mối tình thân trong sáng và không hàm hồ. Đó là con đường thánh thiện mà người
tu sĩ nào cũng phải đạt tới. Nhưng trên thực tế không phải tu sĩ nam nữ nào
cũng cũng có thể có một tình bạn, một tình thân trong sáng, không hậu ý trong đời
sống độc thân. Đúng vậy, với quả tim bằng xương thịt, không ít lần người tu sĩ
bị những cảm giác và nhục dục lôi kéo theo những tình cảm mà tự nó cản trở cho
đời sống độc thân. Cần phải có một thái độ triệt để trong lãnh vực này. Triệt để
không có nghĩa là sẽ không bị thử thách, sẽ không bao giờ bị sa ngã và yếu đuối,
sẽ không một tình cảm nào đó để lấp vào khoảng trống cần đáp trả yêu thương và
được yêu vì hình như lúc này Thiên Chúa quá xa… Nhưng dù có vấp ngã, dù có sa
ngã ta vẫn tiến lên phía trước như một người vẫn kiên vững trong quyết định của
mình, cho dù thực tế vẫn còn bao yếu đuối.
Valentine 14
tháng 2 năm 2011
Bertrand Nguyễn
Thanh Hoài
0 nhận xét:
Đăng nhận xét